اهمیّت و نقش هدیه در افزایش محبّت و دوستى میان اعضای خانواده
در آموزه‌های دینی، خانواده به عنوان کانون اصلی تربیت و رشد معنوی انسان‌ها شناخته می‌شود. در این میان، هدیه دادن به همسر از جمله سنت‌های پسندیده‌ای است که معصومین(ع) به آن تأکید ویژه‌ای داشته‌اند. این مقاله با استناد به احادیث نورانی پیامبر اکرم (ص) و ائمه اطهار(ع) به بررسی آثار و برکات هدیه دادن در تحکیم بنیان خانواده و افزایش محبّت میان همسران می‌پردازد.
خانواده؛ گلستان معنویت و کمال انسانی
خانواده به عنوان نخستین مدرسه انسان‌سازی، جایگاهی بی‌نظیر در رشد معنوی و پرورش روح آدمی دارد، البته زمانی که دستورات نورانی قرآن و اهل بیت علیهم السلام سرلوحه زندگی مشترک قرار گیرد. پیامبر رحمت (صلى الله عليه و آله) در این باره می‌فرمایند:
وقتی مرد به زن خود با محبت می نگرد و زنش نیز به او با مهر نگرد، خداوند به دیده ی رحمت به آن ها نگاه می کند. (نهج الفصاحه، ح ۶۲۱؛ به نقل ازمقاله «الگوهای رفتاری حضرت زهرا(س) در خانواده»، پرتال جامع علوم انسانی).
اهمیّت و آثار هدیه دادن و نقش آن در ايجاد محبّت و دوستى میان همسر، فرزندان
پیامبر رحمت (صلى الله عليه و آله) درباره اهمیت هدیه به خانواده می‌فرمایند:
«مَن دَخَلَ السّوقَ فَاشتَرى تُحفَةً، فحَمَلَها إلى عِيالِهِ، كانَ كَحامِلِ صَدَقَةٍ إلى قَومٍ مَحاويجَ، و ليَـبدَأ بِالإِناثِ قَبلَ الذُّكورِ ؛ فَإنَّهُ مَن فَرَّحَ اُنثى فَكَأنَّما عَتَقَ رَقَبَةً مِن وُلدِ اسماعيلَ، و مَن أقَرَّ بِعَينِ ابنٍ فَكَأنَّما بَكى مِن خَشيَةِ اللّه ِ، وَ مَن بَكى مِن خَشيَةِ اللّه ِ أدخَلَهُ اللّه ُ جَنّاتِ النَّعيمِ.»؛ هر كس وارد بازار شود و چيزى خريده ، و آن را براى خانواده اش ببرد ، مانند كسى است كه صدقه اى را براى گروهى نيازمند مى برد و بايد پيش از پسران ، از دختران آغاز كند ؛ چرا كه هر كس دخترى را شاد كند ، گويا برده اى از فرزندان اسماعيل را آزاد كرده است و هر كس چشمِ پسرى را روشن كند ، گويا از ترس خداوند گريسته است و هر كس از ترس خداوند بگِريد ، خداوند ، او را وارد بهشت هاى پُر نعمت مى سازد. ( ثواب الأعمال: ص ۲۳۹، ح ۱، الأمالي للصدوق: ص ۶۷۲، ح ۹۰۴، كلاهما عن ابن عبّاس؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
در حدیث دیگری ایشان می فرماید:« تَهادَوا تَحابُّوا ، تَهادُوا فإنَّها تَذهَبُ بِالضَّغائنِ»؛ به يكديگر هديه دهيد، تا نسبت به همديگر با محبت شويد. به يكديگر هديه دهيد؛ زيرا هديه كينه ها را مى برد. (الكافي: ج ۵، ص ۱۴۴، ح ۱۴؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
هم چنین هدیه موجب پاکدامنی زن می شود؛ پیامبر اکرم (صلی الله علیه و آله) فرمود: «هبه الرجل لزوجته تزید فی عفّتها»؛ هدیه دادن مرد به همسرش موجب زیادی عفّت او خواهد گشت. (من لا یحضره الفقیه ج ۴ ص ۲۷۳؛ به نقل از پایگاه آموزش شمیم آشنا).
همچنین امام صادق (علیه السلام) نیز در این باره می‌فرمایند:
«اِذا سافَرَ اَحَدُکُم فَقَدِم ِمِن سَفَرِهِ َ فَلیَاتِ اَهله بِمَا تَیَسَّرَ»؛ هرگاه یکی از شما به مسافرت رود و سپس ازسفر برگردد، پس باید برای خانواده خود به اندازه‌ای که توانایی دارد سوغاتی بیاورد. (وسائل الشیعه، ج۸، ص۳۳۷؛ به نقل از مقاله «همسرداری»، دانشنامه حوزوی).
نکات برجسته در اهمیت هدیه:
- نشانه‌ای ملموس از محبّت و توجّه
- عاملی برای تقویت پیوندهای عاطفی
- سنّتی پسندیده در سیره معصومین (علیهم السلام)
نکته: لازم نیست هدیه گرانبها و یا فقط از جنس مادیات باشد، گاه تربیت و ادب نیکوی فرزندان خود بهترین هدیه است.
رسولِ خدا (صلى الله عليه و آله) می فرمایند: «ما نَحَلَ والِدٌ وَلدَهُ أفضَلَ مِن أدَبٍ حَسَنٍ»؛ هیچ پدری به فرزندش هدیه‌ای بهتر از ادب نیکو نبخشیده است. (كنز العمّال، ح ۴۵۴۱۱؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
ثواب تلاش و خدمت، هدیه دادن و شاد کردن خانواده در کلام معصومین (علیهم السلام)
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) درباره ارزش خدمت به خانواده می‌فرمایند:
« الكادُّ على عِيالِهِ كالمُجاهِدِ في سبيلِ اللّه ِ»؛ كسى كه براى [كسب روزىِ] خانواده اش زحمت بكشد، مانند مجاهدِ در راه خداست. (بحار الأنوار ج ۱۰۳، ص ۱۳، ح ۵۹؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) درباره شاد کردن فرزندان می‌فرمایند:
« إنَّ فِي الجَنَّةِ دارا يُقالُ لَهَا : الفَرَحُ، لا يَدخُلُها إلاّ مَن فَرَّحَ الصِّبيانَ»؛ خانه اى در بهشت است كه به آن، [خانه] شادى گفته مى شود، جز كسى كه كودكان را شاد كرده باشد، وارد آن نمى گردد. ( كنز العمّال: ج ۳، ص ۱۷۰، ح ۶۰۰۹؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
امام سجّاد (عليه السلام) نیز می‌فرمایند:
« لَأن أدخُلَ السُّوقَ و مَعي دِرهَمٌ أبتاعُ بِهِ لَحما لِعِيالي و قَد قَرِمُوا إليهِ أحَبُّ إلَىَّ مِن أن اُعتِقَ نَسَمَةً»؛ چنان چه وارد بازار شوم و درهمى داشته باشم و با آن براى خانواده ام گوشتى بخرم كه بدان رغبت كرده اند ، براى من محبوب تر است از اين كه بنده اى را آزاد كنم. (وسائل الشيعه ، ج ۲۱، ص ۵۴۳، به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
آداب هدیه دادن در سیره اهل بیت (علیهم السلام)
مقدم نمودن کلامی محبت آمیز و ابراز عشق و علاقه قبل از هدیه دادن، آن را دلپذیرتر می کند، پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) درباره تأثیر کلام محبت‌آمیز می‌فرمایند:
« قَولُ الرَّجُلِ للمرأةِ: «إنّي اُحِبُّكِ» لا يَذهَبُ مِن قَلبِها أبدا»؛ اين سخن مرد به زن كه «دوستت دارم» هرگز از دل زن بيرون نرود. (الكافي: ج۵، ص ۵۶۹،ح ۵۹؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه).
رسول خدا صلی الله علیه و آله و سلم: «هرچه ایمان انسان کامل تر باشد، به همسرش بیشتر اظهار محبت می‌کند.»
(مکارم الأخلاق فی حق الزوج و المراة به نقل از رساله امام سجاد علیه السلام، شرح نراقی؛ به نقل از مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی).
در مقابل زن نیز در قبال این زحمات و تلاشها، قدردان شوهر خود باشد، پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) درباره حقوق متقابل زوجین فرموده اند:
«عَلَیْهَا أَنْ تُطَیِّبَ بِأَطْیَبِ طِیبِهَا وَتَلْبَسَ أَحْسَنَ ثِیَابِهَا وَتَزَیَّنَ بِأَحْسَنِ زِیْنَتِهَا»؛ بر زن است که
[برای شوهرش]خوشبوترین عطرهایش را بزند و قشنگ‌ترین لباس‌هایش را بپوشد، و از زیباترین زینت‌هایش استفاده کند.»
تعادل در انتظارات و با توجّه به شرایط و امکانات همسر
پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) درباره میانه‌روی در خواست‌ها می‌فرمایند:
« لا يَحِلُّ لِلمَرأَةِ أن تُكَلِّفَ زَوجَها فَوقَ طاقَتِهِ»؛ برای زن جایز نیست که شوهرش را به بیش از توانایی اش مجبور کند. (مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۴۲، به نقل از پرتال انهار).
و امام صادق(علیه السلام) درباره زنان نمونه و تشکر از خدمات شوهر و رضایت از شوهری که ندارد، می‌فرمایند:
«خَیرُ نِسائِکُمُ الَّتِی اِن اُعطِیَتْ شَکَرَتْ وَاِن مُنِعَتْ رَضِیَتْ»؛ بهترین زنان شما آن زنی است که چون به او چیزی داده شود، سپاسگزاری کند و اگر به او چیزی داده نشود راضی باشد. (بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۹، به نقل از پرتال انهار).
زمان مناسب برای هدیه دادن
برخی زمان های مناسب جهت هدیه دادن عبارت است از:
مناسبت های مذهبی مانند ولادت معصومین (علیهم السلام) و ایام شادی اهل بیت (ع) مانند روز ازدواج امام علی (ع) و حضرت فاطمه زهرا (س)، روز عید غدیر یا نیمه شعبان و روز زن و مادر و روز دختر و … .
سالگرد ازدواج
تولد همسر و فرزندان
مناسبت های ملی مانند عید نوروز یا شب یلدا و …
و گاه بدون مناسبت (غیر ایام عزا و حزن اهل بیت علیهم السلام) به نیّت شادی خانواده.
نتیجه: هدیه، نشانه ای محبّت میان اعضای خانواده
هدیه دادن به همسر و فرزندان در حقیقت:
- نشانه‌ای از محبت خالصانه است
- سنتی نیکو از سیره معصومین است
- راهی برای تقرب به خداوند متعال است
- عاملی برای استحکام بنیان خانواده است
همان‌گونه که روایات نشان می‌دهد، کوچک‌ترین توجهات به همسر می‌تواند تبدیل به عبادتی بزرگ شود و زندگی مشترک را به باغی از رحمت الهی مبدل سازد.
منابع:
- نهج الفصاحه، ح ۶۲۱
- ثواب الأعمال، ص ۲۳۹، ح ۱
- الأمالي للصدوق، ص ۶۷۲، ح ۹۰۴
- الكافي، ج ۵، ص ۱۴۴، ح ۱۴
- وسائل الشیعه، ج۸، ص۳۳۷
- كنز العمّال، ح ۴۵۴۱۱
- بحار الأنوار، ج ۱۰۳، ص ۱۳، ح ۵۹
- كنز العمّال، ج ۳، ص ۱۷۰، ح ۶۰۰۹
- وسائل الشيعه، ج ۲۱، ص ۵۴۳
- الكافي، ج۵، ص ۵۶۹، ح ۵۹
- مستدرک الوسائل، ج ۱۴، ص ۲۴۲
- بحارالانوار، ج ۱۰۳، ص ۲۳۹
- پرتال جامع علوم انسانی؛ https://ensani.ir.
- کتابخانه احادیث شیعه؛ https://www.hadithlib.com.
- پرتال انهار؛ https://portal.anhar.ir.
- مؤسسه پژوهشی فرهنگی انقلاب اسلامی (پايگاه اطلاع‌رسانی دفتر حفظ و نشر آثار حضرت آيت‌الله‌العظمی سيدعلی خامنه‌ای (مد‌ظله‌العالی))؛ https://farsi.khamenei.ir.
- پایگاه آموزش شمیم آشنا؛ https://shamiim.ir.
نویسنده: وحید نژدساعی
ثبت دیدگاه