دوستی و مهربانی با کودکان؛ با الگوگیری از رحمت الهی و سیره اهل‌بیت (علیهم‌السلام)

نویسنده: وحید نژدساعی ابدیان

مقدمه

رحمت و مهربانی از برجسته‌ترین صفات الهی است که خداوند متعال آن را بر خود واجب کرده است: «… كَتَبَ عَلى نَفْسِهِ الرَّحْمَةَ…» (سوره انعام، آیه ۱۲). این رحمت، پیش از غضب الهی جریان دارد و مبنای رفتار پروردگار با بندگانش است. امام جواد (علیه‌السلام) در تفسیر این آیه می‌فرمایند: «خداوند بر خود رحمت و مهربانی را فرض کرده است، و رحمتش بر خشمش پیشی گرفته… خداوند با بندگان خود به خشم آغاز نمی‌کند، پیش از آنکه او را به خشم آورند.» (الکافی، ج۸، ص۵۳ و تفسیر نورالثقلین؛ به نقل از تفسیر اهل‌بیت، ج۴، ص۳۴۰، ذیل آیه ۱۲ سوره انعام: https://alvahy.com).

آموزه‌های الهی و سیره پیامبر رحمت (ص) و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به ما می‌آموزد که مهربانی، به‌ویژه با کودکان، نه‌تنها یک فضیلت اخلاقی، بلکه راهی برای تقرب به خداوند است.

---

رحمت الهی؛ الگویی برای مهربانی با کودکان

خداوند متعال در قرآن کریم خود را با صفت «رحمن» و «رحیم» معرفی می‌کند. پیامبر اکرم (ص) نیز می‌فرمایند: «إنّ اللّه َ رَحيمٌ يُحِبُّ الرَّحيمَ، يَضَعُ رحمَتَهُ على كُلِّ رحيمٍ؛ خداوند مهربان است و مهربان را دوست دارد و مهر خود را براى هر مهرورزى نهاده است.» (کنزالعمال، حدیث ۱۰۳۸۱؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com).

اگر می‌خواهیم رنگ خدایی به خود بگیریم «صِبْغَةَ اللّهِ» (آیه ۱۳۸، سوره بقره)، باید در صفات مشترک با خداوند، مانند مهربانی، از او الگو بگیریم. یکی از مهم‌ترین مصادیق این مهربانی، رفتار نیکو با کودکان است.

---

سیره پیامبر (ص) و اهل‌بیت (ع) در مهربانی با کودکان

«رَحمةٌ لِلعالَمین» از جمله والاترین لقب‌های پیامبر رحمت، حضرت محمد مصطفی(ص)، است که در قرآن کریم به آن اشاره شده است. خداوند متعال در آیه ۱۰۷ سوره انبیاء می‌فرماید:

«وَمَا أَرْسَلْنَاكَ إِلَّا رَحْمَةً لِلْعَالَمِينَ»؛ (و تو را جز رحمتی برای جهانیان نفرستادیم.) (انبیاء، ۱۰۷، ترجمه استاد انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com).

ایشان نه‌تنها هدایت‌گر بشریت، بلکه مظهر عینی رحمت الهی برای تمام آفرینش هستند. از این رو، پیروی از سیره آن حضرت به معنای گام‌نهادن در مسیر محبت، عدالت و مهربانی با همه موجودات است.

پیامبر اسلام (صلی الله علیه و آله) و ائمه اطهار (علیهم‌السلام) بهترین الگوهای عملی در برخورد مهربانانه با کودکان بودند. برخی از جلوه‌های این سیره عبارتند از:

۱. محبت فیزیکی و نوازش کودکان

پیامبر (ص) همواره با کودکان با مهر و محبت رفتار می‌کردند. در روایات آمده است: «كانَ النَّبىُّ صلي الله عليه و آله اِذا اَصْبَحَ مَسَحَ عَلى رُؤُوسِ وُلْدِهِ وَ وُلْدِ وُلْدِهِ»؛ پيامبر (صلي الله عليه و آله) هر روز صبح بر سر فرزندان و نوه هايشان دست [نوازش ]مى كشيدند. (بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۹۹، ح ۷۵؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com).

۲. احترام به شخصیت کودک

امیرالمؤمنین علی (علیه‌السلام) می‌فرمایند: «اِرحَمْ مِن أهلِكَ الصَّغيرَ و وَقِّرْ مِنهُمُ الكَبيرَ؛ با كودكان خانواده ات مهربان باش و بزرگان خانواده ات را احترام گذار.» (الأمالي للمفيد، ج۱، ص۲۲۲؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com). این سخن نشان‌دهنده آن است که کودکان نیز دارای شخصیت مستقل هستند و باید با آنان با احترام و محبت رفتار کرد.

۳. مهربانی با کودکان، شرط پیروی از پیامبر (ص)

رسول خدا (ص) در حدیثی به انس بن مالک می‌فرمایند: «يا أنَسُ! اِرحَمِ الصَّغيرَ وَ وَقِّرِ الكَبيرَ  تَكُن مِن رُفَقائي؛ اى انس! با كودكان مهربان باش و بزرگسالان را احترام گذار تا از رفيقان من باشى.» (کنزالعمال، حدیث ۶۰۵۵؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com). همچنین می‌فرمایند: «مَن لَم يَرحَمْ صَغيرَنا و لَم يَعرِفْ حَقَّ كَبيرِنا، فَلَيسَ مِنّا؛ هر كه به كودكان ما مهربانى نكند و حقّ بزرگان ما را نشناسد، از ما نيست.» (کنزالعمال، حدیث ۵۹۷۰؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com). این احادیث نشان می‌دهد که مهربانی با کودکان، بخشی از هویت یک مسلمان واقعی است.

---

آثار مهربانی با کودکان در جامعه

مهربانی با کودکان نه‌تنها باعث رشد عاطفی و روانی آنان می‌شود، بلکه جامعه را نیز به سمت صلاح و نیکی سوق می‌دهد.

پيامبر خدا (صلى الله عليه و آله) فرمود:

و الذي نَفسِي بيَدِهِ، لا تَدْخُلُونَ الجنّةَ حَتّى تَراحَمُوا.

قالُوا: يا رَسولَ اللّه! كُلُّنا رَحيمٌ.

قالَ: إنَّهُ لَيْسَ بِرَحْمَةِ أَحَدِكُمْ خاصّةً، و لكن رحمةَ العامّةِ  رَحمة العامة.

سوگند به آن كه جانم در دست اوست، وارد بهشت نمى شويد تا اينكه به همديگر رحم كنيد.

عرض كردند: اى رسول خدا ! همه ما دلرحم و مهربانيم.

حضرت فرمود: نه اينكه به يك فرد خاصى رحم كنيد، بلكه به عموم مردم رحم و مهربانى كنيد. به همه مردم رحم كنيد. (کنزالعمال، حدیث ۲۵۲۶۸؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com).

کودکانی که در محیطی سرشار از محبت و احترام رشد می‌کنند، در آینده انسان‌هایی مهربان، دلسوز و مسئول‌پذیر خواهند شد. این همان جامعه‌ای است که قرآن کریم و اهل‌بیت عصمت (علیهم‌السلام) به آن دعوت کرده‌اند.

---

نتیجه‌گیری

رحمت الهی و سیره پیامبر (ص) و اهل‌بیت (علیهم‌السلام) به ما می‌آموزد که مهربانی با کودکان، تنها یک رفتار انسانی نیست، بلکه عبادتی است که باعث تقرب به خداوند می‌شود. همان‌گونه که خداوند رحمت را بر خود واجب کرده، ما نیز باید این صفت را در خود پرورش دهیم و با الگوگیری از سیره معصومین (ع)، نسلی مهربان و دلسوز تربیت کنیم.

«مَن لا يَرْحَمِ الناسَ، لا يَرحَمْهُ اللّه ُ؛ كسى كه به مردم ترحّم نكند ، خداوند به او رحم نمى كند.» (کنزالعمال، حدیث ۵۹۷۲؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com).

پس بیاییم با مهرورزی به کودکان، جامعه‌ای الهی و انسانی بسازیم.

منبع:

1. الکافی، ج۸، ص۵۳ و تفسیر نورالثقلین؛ به نقل از تفسیر اهل‌بیت، ج۴، ص۳۴۰، ذیل آیه ۱۲ سوره انعام: https://alvahy.com.
2. کنزالعمال، حدیث ۱۰۳۸۱؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com.
3. قرآن کریم، آیه ۱۳۸، سوره بقره.
4. قرآن کریم، سوره انبیاء، آیه ۱۰۷، ترجمه استاد انصاریان؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
5. بحارالانوار، ج۱۰۱، ص۹۹، ح ۷۵؛ به نقل از کتابخانه احادیث شیعه: https://www.hadithlib.com.
6. الأمالي للمفيد، ج۱، ص۲۲۲؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com.
7. کنزالعمال، حدیث ۶۰۵۵؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com.
8. کنزالعمال، حدیث ۵۹۷۰؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com.
9. کنزالعمال، حدیث ۲۵۲۶۸؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com.
10. کنزالعمال، حدیث ۵۹۷۲؛ به نقل از موسسه اهل‌البیت: https://ahlolbait.com.

نویسنده: وحید نژدساعی ابدیان 

طلبه سطح سه حوزه رشته تبلیغ و معارف اسلامی گرایش تربیت کودک و نوجوان.