آموزش مهارت مدیریت زمان به کودکان با تأکید بر آیات قرآن و روایات اهل بیت (علیهم السلام)

نویسنده: وحید نژدساعی

مقدمه

مدیریت زمان یکی از مهارتهای اساسی زندگی است که آموزش آن از کودکی بسیار اهمیت دارد. در منابع دینی ما (قرآن و روایات اهل بیت علیهم السلام) تأکیدات فراوانی بر ارزش زمان و ساعات عمر و استفاده صحیح از آن شده است.

مفاهیم پایه برای کودکان

۱. زمان نعمت خداوند (مفهوم قرآنی)

• آیه آموزشی: «وَالعَصرِ (۱) إِنَّ الْإِنْسَانَ لَفِي خُسْرٍ (۲) إِلَّا الَّذِينَ آمَنُوا وَ عَمِلُوا الصَّالِحاتِ وَ تَواصَوْا بِالْحَقِّ وَ تَواصَوْا بِالصَّبْرِ (۳)»
  • معنی ساده: به روزگار سوگند. همانا انسان در خسارت است. مگر آنان كه ايمان آورده و كارهاى نيك انجام داده و يكديگر را به حق و استقامت سفارش مى‌كنند. (سوره عصر، آیه ۱-۳، ترجمه استاد محسن قرائتی؛ تفسیر نور؛ جلد ۱۰ – صفحه ۵۸۵؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com).
  • پیام: زمان با ارزش است و اگر از آن خوب استفاده نکنیم، ضرر می کنیم.

۲. مسئولیت در قبال زمان (مفهوم روایی)

• حدیث آموزشی: امام علی (علیه السلام) می فرمایند: «الفُرصَةُ تَمُرُّ مَرَّ السَّحابِ ،فانتَهِزُوا فُرَصَ الخَيرِ»؛ فرصت، چون ابر مى گذرد. پس، فرصتهاى كار خوب را غنيمت شمريد. (نهج البلاغه، حکمت ۲۱؛ کتابخانه احادیث شیعه:https://www.hadithlib.com).
  • فعالیت: از کودک بخواهید نقاشی ابری بکشد که در آسمان حرکت می کند.

روشهای عملی آموزش مدیریت زمان

۱. تقسیم زمان بر اساس سنّت اسلامی

• برنامه روزانه بر اساس اوقات نماز:
  • صبح (بعد از نماز صبح تا طلوع آفتاب): زمان یادگیری
  • ظهر (بعد از نماز ظهر): استراحت و ناهار
  • عصر: بازی و فعالیتهای خلاقانه
  • مغرب و عشاء: زمان با خانواده و مرور روز (محاسبه کارهای روزانه)

۲. استفاده از ابزارهای ساده

• تقویم قمری: آموزش ماههای قمری و مناسبتهای اسلامی
• ساعت نماز: ساخت ساعتهای کاغذی و نمایش اوقات شرعی

۳. الگوگیری از سیره معصومین (علیهم السلام)

• داستانهای زندگی معصومین  مانند امام ششم حضرت جعفر صادق (علیه السلام): چگونه ایشان زمان خود را بین عبادت، آموزش و کار تقسیم می کردند.

بازیها و فعالیتهای آموزشی

۱. مسابقه “سحرخیز کوچولو”: تشویق به بیداری در سحر و نماز صبح
۲. بازی “فرصت طلایی”: استفاده از ساعت شنی برای انجام کارها در زمان محدود
۳. نقاشی “کارهای من در ۲۴ ساعت”: تقسیم بصری زمان

توصیه های تربیتی بر اساس روایات اهل بیت (علیهم السلام)

• امام كاظم (عليه السلام): «اِجتَهِدوا في أن يَكونَ زَمانُكُم أربَعَ ساعاتٍ : ساعَةً لِمُناجاة اللّه ِ ، وساعَةً لأَِمرِ المَعاشِ ، وساعَةً لِمُعاشَرَةِ الإِخوانِ والثِّقاتِ الَّذينَ يُعَرِّفونَكُم عُيوبَكُم ، ويُخلِصون لَكُم فِي الباطِنِ ، وساعَةً تَخلونَ فيها لِلَذّاتِكُم في غَيرِ مُحرَّمٍ»؛تلاش كنيد زمانتان چهار بخش باشد: زمانى براى راز و نياز با خداوند؛ زمانى براى تأمين معاش؛ و زمانى براى معاشرت با برادران مورد اعتماد، تا عيب هايتان را به شما بشناسانند و براى شما در امور پنهان، خيرخواهى كنند؛ و زمانى براى خوشى هاى حلال. (تحف العقول، ص ۴۰۹، کتابخانه احادیث شیعه: https://hadithlib.com).
• امام موسی کاظم (علیه السلام) می فرمایند: “سعی کنید زمانهای شما چهار بخش باشد…”
  ۱. زمان مناجات با خدا
  ۲. زمان تأمین معاش
  ۳. زمان معاشرت با برادران مورد اعتماد
  ۴. زمان لذتهای حلال
• برای کودکان می توان این تقسیم را ساده کرد:
  ۱. زمان عبادت (نماز، دعا)
  ۲. زمان یادگیری
  ۳. زمان بازی و استراحت
  ۴. زمان کمک به دیگران

نتیجه گیری

با استفاده از آیات قرآن کریم و روایات اهل بیت (علیهم السلام) می توان مدیریت زمان را به گونه ای به کودکان آموزش داد که هم جنبه عملی داشته باشد و هم پشتوانه دینی. کلید موفقیت در این است که این آموزشها را در قالب بازی، داستان و فعالیتهای جذاب ارائه دهیم و خود به آن عامل باشیم.

منابع:

1. قرآن کریم، سوره عصر، آیه ۱-۳، ترجمه استاد محسن قرائتی؛ تفسیر نور؛ جلد ۱۰ – صفحه ۵۸۵؛ دانشنامه اسلامی: https://wiki.ahlolbait.com.
2. نهج البلاغه، حکمت ۲۱؛ کتابخانه احادیث شیعه:https://www.hadithlib.com.
3. تحف العقول، ص ۴۰۹، کتابخانه احادیث شیعه: https://hadithlib.com.

نویسنده: وحید نژدساعی ابدیان

طلبه سطح سه مرکز تخصصی تبلیغ قم (تربیت کودک و نوجوان)